Hoe Belgische nepkunst voor duizenden dollars wordt geveild in het buitenland
In 2020 koopt Jos Mestdach tijdens een veiling een schilderij van ene Jos Pauwels. Over die schilder schreef het veilinghuis in zijn digitale catalogus: Joseph Pauwels (1819-1876). De fysieke catalogus die op de veiling zelf werd uitgedeeld, maakt echter melding van Henri Joseph Pauwels (1903-1983). Andere naam, andere geboorte- en overlijdensdatum. Enigszins verblind door het knappe doek laat Mestdach de vreemde vaststelling aan zich voorbijgaan. Hij koopt het.
Kort na de aankoop neemt zijn verbazing echter toe: er circuleert wel erg verschillende info over deze Jos Pauwels. Nu eens heet hij Jos, dan weer Joseph, nog een andere keer is het Henri. Nu eens werd hij in de 19e eeuw geboren, dan weer in de 20e eeuw. Mestdach raadpleegt Belgische en Nederlandse instanties, naslagwerken en rijksregisters, maar krijgt nergens duidelijk antwoord. Ook vanuit de kunstwereld kan niemand verklaringen verschaffen. Het is duidelijk: er is iets vreemds aan de hand met dit doek en zijn schepper.
Drie verschillende schilders
Mestdach komt te weten dat Joseph Pauwels inderdaad heeft bestaan, hij leefde in de 19e eeuw en was een gewaardeerde kunstschilder. Ook Henri Joseph Pauwels heeft echt geleefd: dat was een bandwerk producerende broodschilder. Hij leefde echter in de 20e eeuw, niet in de 19e. Mestdach ontdekt dat ook Jos Pauwels een succesvol schilder kan genoemd worden. Vooral de Engelstalige markt viel sinds begin jaren 2000 als een blok voor zijn werken, schijnbaar uit het niets. Gerenommeerde kunsthuizen veilden al tientallen van zijn doeken.
Nochtans vindt kunstkenner Guy De Vuyst, wanneer hij de werken bekijkt: 'Het perspectief van deze doeken en de vormgeving van de personages is ronduit niet goed. Het ontbreken van elke info over de kunstenaar Jos Pauwels lijkt bewust zo in stand te zijn gehouden, om te verhullen wanneer de werken werden geschilderd en om weg te moffelen dat zijn stijl eigenlijk honderd jaar te laat komt.’ Een hard oordeel: de schilder Jos Pauwels heeft weinig talent en heel veel gebreken. En toch con brio geslaagd in het toelatingsexamen bij Christie’s, Sotheby’s, Dorotheum, Horta… Vreemder dan vreemd.
De verzinsels van veilinghuizen
Ook in de Verenigde Staten worden werken van deze man door tientallen veilinghuizen te koop aangeboden, van New York tot L.A. De info over wie Pauwels was, wanneer hij leefde en wie z'n tijdgenoten waren schiet alle kanten op. Het lijkt alsof men de waarheid niet kent of wil kennen en dus maar een eigen verhaal verzint, waarbij de levens van de drie Pauwelsen (Jos, Henri en Joseph) lukraak met elkaar worden vermengd, of aangedikt met onwaarheden. Pauwels wordt in ieder geval steevast belangrijker en groter afgeschilderd dan hij werkelijk was.
Mestdach contacteert Christie's, Sotheby’s en andere veilinghuizen, maar stuit op een omerta. Iedereen hult zich in stilzwijgen, men verbergt zich achter privacywetgevingen of verzint slappe smoesjes. Hij komt te weten dat er een plek in China is waar broodschilders aan de lopende band kopieën van bestaande werken produceren, vroeger vooral van grote meesters als Van Gogh en Picasso. Tegenwoordig, na de strengere regels op de oorsprong van grote kunstwerken, worden ook werken van mindere goden nagemaakt. Die schilders krijgen vervolgens een grotere naam toebedeeld dan ze werkelijk hadden en in de schemerzone van de kunstmarkt worden ze verkocht als waren het vergeten grootheden.
Wat na het lezen van Mestdachs relaas geen enkele twijfel meer lijdt, is dat de kunstmarkt wordt geplaagd door rotte appels en malafide figuren die aangetrokken worden door snel geld en te weinig afgeschrikt door politiediensten. De wereld van de kunsthandel is helaas een plek (geworden?) waar geïnteresseerden veel risico lopen om belogen en bedrogen te worden.
