De Belg die de moderne kunst veranderde
Jef Geys was leraar en kunstenaar. Die beide rollen vervulde hij vanuit een passionele noodzaak: voor zichzelf, voor zijn leerlingen en voor de kunsten. Op een goede dag organiseerde Geys een expo in de school waar hij lesgaf, met kunstwerken van Andy Warhol, Karel Appel, Francis Bacon, David Hockney en nog zoveel wereldvermaarde namen. Dit is het verhaal van een eigenzinnige Kempenzoon met internationale uitstraling.
Leerkracht-kunstenaar Jef Geys (1934-2018) gaf vanaf 1963 les in de Rijksmiddelbareschool van het Kempense dorp Balen. Bijna dertig jaar lang zou hij er op uiterst eigenzinnige wijze voor de klas staan en reële kunst binnenbrengen in de klas en de school. Tegelijk maakte Geys diezelfde klas en school tot een hecht bestanddeel van zijn kunst. Die dubbelzinnigheid typeerde hem, net als het wonderlijke samenspel tussen de internationale kunst en zijn oprechte nieuwsgierigheid naar het alledaagse leven in het dorp waar hij leefde.
The artist as teacher as artist
Na een lange en begeesterde carrière als leekracht-kunstenaar verliet Jef Geys het onderwijs. De kleine rijksschool waar hij al die tijd had gewerkt, fusioneerde met een grotere school in Mol. Geys kon zich niet vinden in de fusie, schoot slecht op met de nieuwe directeur en verliet beslist de school.
Vanaf 1989 wordt leraar Geys voltijds kunstenaar. Dat valt onmiddellijk te merken aan het aantal solo- en groepstentoonstellingen. Terwijl hij tussen 1966, het jaar van zijn eerste persoonlijke expo, en 1988 dertien keer solo exposeert, bereikt hij dat aantal al na vijf jaar voltijds kunstenaarsbestaan.
Ook de hoeveelheid groepstentoonstellingen waaraan Geys participeert, neemt exponentieel toe. Hij is aanwezig in toonaangevende musea en galerijen in binnen- en buitenland. En vooral, hij neemt deel aan ’s werelds bekendste hedendaagse kunstmanifestaties, onder meer de biënnales van São Paulo en Venetië en de Documenta van Kassel.
De pioniersrol
Maar hoe ver de artistieke vogel Geys zijn vleugels ook spreidt, hij blijft dit consequent doen vanop zijn Balense tak. Zijn schooltijd, als leerling en leraar, blijft een onlosmakelijk onderdeel van zijn kunstpraktijk. Zeer frequent integreert hij oefeningen uit de studietijd en didactisch materiaal uit zijn lespraktijk in zijn artistieke projecten. Ook op de plekken waar hij exposeert, betrekt hij geregeld de plaatselijke scholen bij zijn plannen. Zijn kunstenaarspublicaties illustreert hij vaak met foto’s van zijn onderwijsactiviteiten. In de weinige interviews die hij geeft, bestempelt hij zijn schoolverleden in Balen als cruciaal voor zijn leven en werk.
Terugkijkend blijkt Jef Geys een pionier met deze aanpak. Door de verwevenheid van zijn pedagogische en artistieke praktijk, de originaliteit ervan en vooral het vroege tijdstip, de jaren 60, waarop hij dit in de kunstwereld introduceert. Vandaag wordt Jef Geys dan ook internationaal beschouwd als een van de voorlopers van de educational turn in de hedendaagse kunst. Die educatieve omslag is te zien in het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw, met een belangrijke toename van pedagogische projecten opgezet door kunstenaars en curatoren. Deze projecten hebben niet de educatie op zich als onderwerp, maar nemen zelf de vorm aan van een educatieve praktijk. Dat wil zeggen: een les, een leerervaring … Kunstenaars en curatoren organiseren lezingen en seminaries, richten bibliotheken in, verzorgen publicaties en zetten zelfs ‘scholen’ op. Ze experimenteren daarbij met alternatieve methodes.
Geys’ werk in de bescheiden dorpsschool van Balen kan dus niet onderschat worden. Het zou ook verder resoneren in het kunstmilieu. Zo nodigt het MOMA van New York Jef Geys in 2009 uit voor een thinktank and conference met als thema Transpedagogy: Contemporary Art and the Vehicles of Education. Ook na Geys’ overlijden in 2018 blijft men zijn unieke bijdrage zien. In 2021 is er in de Kunsthall van het Noorse Bergen een solotentoonstelling van zijn werk.
Het boek
In De school van Jef Geys gaan Bart Janssen, Koen Peeters en Jef Van Eynde op zoek naar sporen en getuigen van zijn werk. Zij praatten uitgebreid met mensen in Balen en omstreken. Collega-leraars, leerlingen en vrienden vertelden hun herinneringen, toonden hun unieke souvenirs. Zij spelen de hoofdrol in dit boek, in woord en beeld.
Dit is het nooit eerder vertelde verhaal van Jef Geys. In de microkosmos van de Kempense rijksschool waar hij lesgaf, verschijnt de internationale kunstenaar als social bewogen, genereus en, vooral, veelzinnig.
